Archiwum bloga

środa, 22 sierpnia 2012

Konkurs czytelniczy

Uwaga, nasi wierni czytelnicy, będą mieli dodatkowy bodziec, by przyjść do biblioteki.
Ogłaszamy jesienno-zimowy konkurs na czytanie książek.
Dla najaktywniejszych czytelników przewidziane są nagrody i wyróżnienia. 
Konkurs będzie trwał od dnia 1 września do końca grudnia 2012 roku. 
Serdecznie zapraszamy do wzięcia udziału w naszej książkowej zabawie.




wtorek, 7 sierpnia 2012

Pałac w Zielonej Mławskiej








Zielińscy, którzy byli właścicielami Zielonej od XIV do końca XVIII wieku posiadali na pewno już w XV wieku dwór. Jest on wymieniony w dokumencie podziału majątku między synami Adama Świnki z roku 1439 roku. Niestety nie ma żadnych informacji dotyczących jego wyglądu. Dopiero XIX wieczne mapy stają się przekazem o istnieniu zespołu pałacowo-parkowego w Zielonej. W 1842 roku powstała najstarsza znana dziś mapa majątku w Zielonej  w związku z podziałem dóbr między ówczesnymi właściecielami Zielonej Stanisławem i Włodzimierzem Kisielnickimi.

Na mapie jest rzut pałacu, otoczonego krajobrazowym parkiem. Zaznaczony na mapie pałac jest budynkiem murowanym, składającym się z trzech przylegających do siebie członów. Do parku od strony północnej i zachodniej przylegały budynki gospodarcze.





Następną z zachowanych map jest mapa dóbr prywatnych Zielona, wykonana z 1877 roku. Na podstawie tego dokumentu można się przekonać, ze między 1842 rokiem , a 1877 pałac był przebudowywany, a park uległ przekomponowaniu. Rzut pałacu zaznaczony na mapie jest podobny do dzisiejszego. Obiekt istniejący dziś różni się jedynie od tego z tamtych lat brakiem istniejącego wtedy i zaznaczonego na mapie członu ,dostawionego do elewacji wschodniej. W późniejszym okresie rozebrano człon przylegający od wschodu  przez co została odsłonięta elewacja wschodnia.

Na podstawie mapy z 1877 roku można stwierdzić, ze ogród pałacowy został przekształcony przed tą datą.
Powiększono go przez przyłączenie dużego terenu przylegającego dawniej do niego od wschodu , a także zmieniono jego kompozycję. Ogród łączył układ geometryczny z krajobrazowym, a głównym elementem kompozycyjnym był pałac. Przed jego elewacją południową( ogrodową) znajdowała się aleja prowadząca do budynku i akcentująca jego oś. Po obu jej stronach znajdował się geometryczny ogród owocowy. Na prawo od niego na planie trapezu założono ogród warzywny . Na północny zachód od budynku rozciągał się park krajobrazowy z zespołem dwóch stawów na północy. Na północnym skraju parku znajdowały się budynki gospodarcze, regularnie założone wokół dziedzińca. Liczba budynków uległa powiększeniu w porównaniu z mapą z 1842 roku.





Stosunki gospodarcze w Zielonej w XIX wieku pozwalają się domyślać, iz pałac w Zielonej przebudowano w czasach, gdy właścicielami Zielonej byli Włodzimierz i Stanisław Kisielniccy. Obaj bracia  byli zapalonymi rolnikami, zainteresowanymi nowoczesną uprawą i hodowlą, dzięki czemu nastąpił rozkwit majątku. Jest bardzo prawdopodobne, że przebudowa pałacu i parku oraz rozbudowa budynków gospodarczych nastąpiła w okresie największego rozkwitu majątku , w latach 60 - tych XIX wieku.

Na początku XX wieku nastąpił remont więźby dachowej, nad środkową partią budynku. Remont ten był związany z potrzebą zmiany dotychczasowego dachu na dach łamany, mansardowy.
Także z początku XX wieku pochodzą obecnie istniejące tarasy, na przybudówce wschodniej i zachodniej.
Od 1913 roku do II wojny św. obiekt nie był remontowany, poza wymianą pokrycia dachu.

W czasie ostatniej wojny budynek pałacu nie uległ zniszczeniu.
W 1945 roku obiekt został przejęty przez państwo. Głównym użytkownikiem był PGR Zielona, było tu także kino, szkoła, mieszkania dla pracowników, a także mieściło się tu przedszkole.
Często zmieniający się użytkownicy spowodowali liczne przeróbki , nie wykazując dbałości o całość pałacu.
Ostatni remont przeprowadzono w latach 60-tych. W 1983 roku odnowiono tynki zewnętrzne.
Obecnie pałac stał się własnością prywatną, a nowy właściciel dokonał generalnego remontu. Jest nim pan Krzysztof Grędziński prawnik i producent filmowy.

Także park przypałacowy został stworzony od nowa. Zachowano jednak stary drzewostan, pojawiły się alejki, klomby, fontanna i ławeczki. Obydwa stawy znowu zachęcają do spacerów nad ich brzegami.
Biel ścian pałacyku pięknie odbija się od zieleni starych drzew i trawników.
Pałac jest obecnie wymarzonym miejscem na wesela i wszelkiego rodzaju uroczystości, szczególnie gdy uroku dodaje  tutaj romantyczne otoczenie. 

  Ta alejka prowadzi nas do pałacyku i parku.


Alejka południowa




Pałac od strony południowej.





Od strony północnej



Spacer po parku.

Fragment parku pałacowego.

Staw wschodni.
















Zabudowania gospodarcze.

Wchodzimy do pałacyku.


Wnętrze pałacyku w Zielonej











A oto oryginalne przedwojenne schody pałacu 


oraz drzwi


Inny wpis, który pokazuje pałac.
http://bibliotekazielona2.blogspot.com/2012/10/dzien-otwarty-paacyku-w-zielonej.html

środa, 1 sierpnia 2012

Kuczbork



Herb Kuczborka

Opis: w polu czerwonym pół złotej strzały, żeleźcem w górę, wspartej na półpierścieniu.  W 1384 roku Ziemowit  IV sprzedał Kuczbork Jędrzejowi z Radzikowa, kasztelanowi dobrzyńskiemu herbu "Ogończyk". Herbem tym pieczętowali się odtąd się kolejni właściciele Kuczborka - Kuczborscy, potomkowie Jędrzeja z Radzikowa.

Kuczbork to dzisiaj wieś położona przy trasie Mława-Żuromin, w powiecie żuromińskim, w województwie mazowieckim. Od Warszawy dzieli ją odległość 134 km. Jest to miejscowość stara, mająca swoje początki we wczesnym średniowieczu.
Najstarsze zapisy nazwy Kuczbork brzmiały: de Crucborg (1385), Cruczborg (1424), dnum Cuczborski (1500), de Cuczborg (1502), Kuczbork ( 1578). Nazwa Kuczbork, jak twierdzą uczeni to nazwa kulturowa pochodzenia niemieckiego. Mogła ona powstać ze spolszczenia niemieckiego Kreuzburga.
Nazwa jest etymologicznie związana z borem lub borkiem. W źródłach można przeczytać, że Kuczbork leży na krańcu rozległych błot ciągnących się na długość 9 wiorst od Żuromina. Duże zalesienia, bliska dostępność wody powodowały, że najdawniejsze osadnictwo skupiało się  przede wszystkim wzdłuż dolin rzek, jak w przypadku Kuczborka, Chojnowa, Sarnowa itd. wzdłuż rzeki Przylepnicy.
 Około 1400 roku biskup Jan z Korzwi erygował tu parafię.
Kuczbork otrzymał prawa miejskie w 1384 roku i w dokumencie księcia Ziemowita IV występuje jako miasto lokowane na prawie chełmińskim.  Prawa miejskie Kuczbork posiadał od 1384 r.,  utracił je  w 1869 roku. 

Osada ta była własnością książąt mazowieckich. W 1384 książę Ziemowit sprzedał ja Jędrzejowi z Radzikowa, kasztelanowi dobrzyńskiemu i nadał osadzie przywilej lokowania na prawie chełmińskim.  Było to korzystne rozwiązanie dla osadników, ponieważ  pozwalało na mniejsze obciążenia wojskowe i większe prawo dziedziczenia ( dziedziczyć mogły córki i krewni z linii bocznej). W latach 1384-1399 Siemowit IV zastawił miasto zakonowi krzyżackiemu. W tym czasie Kuczbork stał się centrum administracyjnym Zawkrza. Właśnie tu wielki Mistrz odebrał hołd lenny od szlachty mazowieckiej. Stolica dekanatu zawkrzeńskiego, który obejmował tereny od granicy pruskiej do rzeki Wkry znajdowała się także w Kuczborku. Jeszcze w 1429 roku mieściła się właśnie tutaj. Do tego dekanatu należało kilkanaście parafii, jak: Kuczbork, Zielona, Lubowidz, Nick, Dłutowo, Niechłonin, Lipowiec, Mława, Żmijewo, Stupsk, Wyszyny, Żurominek, Dąbrowa, Radzanów, Szreńsk i Chamsk. ( Ilość parafii nie jest kompletna).
  Po wykupieniu Ziemi Dobrzyńskiej od Krzyżaków w 1405 roku Władysław Jagiełło wymienił niektórych nieprzychylnych sobie urzędników ziemskich, a w 1409 roku mianował Piotra Blocha z Turzy Małej na miejsce Jakuba z Kuczborka herbu Ogończyk chorążym dobrzyńskim. Piotr Bloch w latach 1409-1410 bronił ziemi dobrzyńskiej przed najazdem Zakonu z wielkim oddaniem, był niezwykle wierny królowi Władysławowi Jagielle i nawet fakt, że po przeciwnej stronie tej wojny walczył jego brat Jancke Bloch z Turzy nie zmienił tej decyzji. Jancke wstąpił do Zakonu w 1404 roku i występuje na liście wójta zakonnego do wielkiego mistrza Ulryka von Jungingen jako jeden z doborowych żołnierzy przedchorągiewnych, który zginął podczas oblężenia Dobrzynia nad Wisłą zdobywając przedtem dwie chorągwie polskie. Piotr Bloch brał także udział w bitwie pod Grunwaldem po stronie Jagiełły i otrzymawszy od króla w nagrodę m. in. Buczkowo i Osiek często gościł tam później władcę.

W Kuczborku przy miejscowym kościele urzędował w 1429 roku dziekan zawkrzeński Mikołaj. Na początku XVI wieku Kuczbork utracił jednak  dawne znaczenie przez zmiany w sieci dekanalnej. Ważniejszą funkcję zaczęła pełnić niedaleka Mława.

 Kuczbork pozostawał długo w rękach Kuczborskich. Tutaj urodził się w 1525 roku sławny pisarz i teolog Walenty Kuczborski ( 1525-1572), syn dziedzica Kuczborka. Jedno jego z najwybitniejszych dzieł to "Wykład na lament Jeremiasza proroka", "Przestroga przeciw Konfederacji" - 1569 i in. Więcej o tej postaci poniżej.

W 1521 roku na skutek wojny pruskiej  oddziały wielkiego mistrza krzyżackiego Albrechta Hohenzollerna doszczętnie prawie spaliły Kuczbork. Fakt ten został odnotowany przez pisarza miejskiego w księdze radzieckiej Szreńska. W styczniu 1521 roku Krzyżacy zwyciężyli Polaków pod Lubawą, a gdy zdobyli bez walki Nowe Miasto Lubawskie - ruszyli w stronę Żuromina, Kuczborka i Mławy. 5 kwietnia obie strony podpisały zawieszenie broni na 4 lata. Po upływie tego czasu  w kwietniu  Albrecht oddał hołd lenny królowi Zygmuntowi Staremu na rynku w Krakowie - był to słynny hołd pruski.
 Kuczbork liczył wówczas 200 mieszkańców, natomiast Szreńsk 800.

W latach dziewięćdziesiątych XVI wieku na sejmiku płockim można natknąć się na nazwisko Macieja Kuczborskiego z rodu Kuczborskich wywodzącego się z Kuczborka. Dzięki protekcji biskupa płockiego Wojciecha Baranowskiego, który wstawiał się dla niego u króla Zygmunta III Wazy o podsędkorstwo zawkrzeńskie pisząc o nim "mój sługa" oraz dla jego brata Jana Kuczborskiego o urząd łowczego zawkrzeńskiego, bracia uzyskali liczne godności . W 1619 roku Maciej został podkomorzym płockim, a Jan w latach 1613-14 biskupem chełmińskim.



                      

                                  Kościół w Kuczborku

W dokumentach z wizytacji parafii z lat 1775-1776 podano dokładny opis kościoła.  Oto jego fragment:
"Kościół parafialny w miasteczku dziedziczonym przez JW ImćP Pawła Mostowskiego wojewody mazowieckiego(...) jest strukturą piękną na kształt krzyżacką (...) z wieżą murowany (...). Ten kościół postawiony przy rynku przez niegdyś śp. JW Bogdana Mostowskiego, kasztelana płockiego w roku (...) 1748, gdzie przedtem drewniany był stary na tymże miejscu (...).
(...) Rzeki portowe blisko Kuczborka nie znajdują się oprócz rzeczki wynikającej ze stawu kuczborskiego (...) ta zaś rzeczka nazywa się Zbiczna, płynie przez miasteczko  Szreńsk (...)."
W Kuczborku:
Kościół św. Bartłomieja erygował prawdopodobnie bp Jakub z Korzwi z fundacji Andrzeja z Gulczewa około 1400 roku. 
 Według wzmianki z 1449 roku pierwszym wspomnianym proboszczem był Wojciech  oraz jego wikariusz Świętosław. Był to oczywiście kościół drewniany.
Do  kościoła początkowo przylegała kaplica fundacji Kliczewskich,  jednak w 1648 roku spłonęła ona wraz z nim, ocalała jedynie murowana zakrystia.
Z odbudową świątyni nie śpieszono się, ponieważ ówczesny proboszcz ks. A. Nicgórski nie mógł zebrać koniecznych środków na odbudowę. Nie tak wielkich nakładów wymagało zbudowanie czegoś mniejszego, co służyłoby mieszkańcom miasteczka.
Toteż w  1650 roku stolnik płocki J. Zieliński zbudował niewielką murowaną kaplicę, która przez prawie pięćdziesiąt lat służyła parafii. Kaplica się starzała, więc ówczesny kapłan szukał sponsorów wśród okolicznych ziemian.
W 1698 roku ksiądz W. Strzeszewski przy pomocy T. Mostowskiego  wzniósł drewnianą świątynię o wymiarach 29 na  13 m.
W przylegającej do niej drewnianej kaplicy znajdował się nagrobek rodziny Zielińskich i ołtarz Matki Boskiej Różańcowej.
 
  W tym czasie w kraju :
 1698 rok to w Rzeczpospolitej czas wojny, Turcy i podlegli im Tatarzy uderzyli na nasz kraj. Królem Polski był wtedy August II Mocny Sas. 12 - tysięczna armia turecka pod dowództwem następcy tronu Kaplana Gireja rozpoczęła łupieżcze wyprawy w głąb naszego kraju. We wrześniu stoczono bitwę pod Podhajcami, pod wodzą hetmana Potockiego, która zakończyła się remisem. W styczniu następnego roku podpisano pokój w Karłowicach który zakończył wieloletnią wyniszczająca wojnę z Imperium Osmańskim. Nie ma się więc co dziwić, iż ciężko było zdobyć środki na budowę kościoła w Kuczborku.
 
W Kuczborku:
Nim upłynęło 40 lat kościół był już w złym stanie. Toteż w latach 1746-1754  Bogdan Mostowski  - kasztelan płocki wzniósł obecną murowaną świątynię z dwiema kaplicami. Została ona konsekrowana przez bp Wojciecha Gadomskiego 24.VIII.1786 roku. Do dziś kościół ten spełnia swoją funkcję, choć był wielokrotnie remontowany.
 
  W  tym czasie w kraju:
W 1746 roku ukazała się praca ogłoszona przez Stanisława Leszczyńskiego pt.,, Głos wolny wolność ubezpieczający", w której postulowano oczynszowanie chłopów i nadanie im wolności osobistej, a także usprawnienie pracy sejmu , ograniczenie liberum veto, reformę podatków i wiele innych rzeczy, w tym rozwój gospodarki.W 1750 roku urodził się Ignacy Potocki, pisarz, polityk, marszałek wielki litewski, jeden z przyszłych twórców Konstytucji 3 Maja, której sprzeciwiał się późniejszy właściciel dóbr kuczborskich - Józef Bońkowski, poseł na Sejm ziemi płockiej.
 
W Kuczborku:
 Ołtarz główny wykonano w 2 połowie XIX wieku. Kościół restaurowano w latach 1875-78. Powstały wtedy również organy. Polichromię w kościele wykonał w 1912 roku A. Szredzki. Więcej o historii kościoła przeczytacie tutaj:  https://bibliotekazielona2.blogspot.com/2012/12/koscio-w-kuczborku-historia.html
                            
                    Fotografia ze strony:                      https://archiwum.allegro.pl/oferta/drzeworyt-1875-kuczbork-osada-kosciol-parafialny-i6821214283.html